प्रदेश १ का दुई स्थानीय तह प्रमुख विहीन

इटहरीः प्रदेश १ का १३७ स्थानीय तहहरूमध्ये २ स्थानीय तह प्रमुखविहिन भएका छन्  । उपचार र दुर्घटनामा स्थानीय निकाय प्रमुखहरूको मृत्यु भएपछि ७ महिनायता २ जना स्थानीय तह उपप्रमुखबाट सञ्चालनमा आएका छन् । 

 श्रावण १ गते काठमाण्डौमा धरानका मेयर तारा सुब्बाको निधन भएपछि धरान उपमहानगरपालिका प्रमुख विहीन भएको हो । काठमाण्डौको ग्रान्डि अस्पतालमा फोक्सोको उपचाररत मेयर सुब्बामा मृत्युको खबर मंगबार दिउँसो सार्वजनिक भएको थियो । 

यस्तै, गत वर्षको पुस अन्तिममा सङ्खुवासभाको मकालु गाउँपालिका अध्यक्ष खड्ग कटुवालको पनि निधन भएको थियो । गाउँपालिका अध्यक्ष खड्का लगायत अन्य ५ जनाको सङ्खुवासभाको भोटखोलामा गाडी खसेर निधन भएको थियो । बा ५ च १३०९ नम्बरको जिप दुर्घटना भएपछि गाउँपालिका अध्यक्ष सहित पुनः निर्माण प्राधिकरणका कर्मचारीहरूको समेत ज्यान गएको थियो । 

स्थानीय निकाय प्रमुखहरूको मृत्यु हुँदा के हुन्छ ?

नेपालको संविधान २०७२ को धारा १२५ को उपधारा ९ मा  स्थानीय सरकार प्रमुख पद रिक्त हुँने बारेमा लेखिएको छ । जस अनुसार स्थानीय सरकार प्रमुखको १ वर्ष भन्दा बढि पदावधि रहेको अवस्थामा उपनिर्वाचन हुने कुरा प्रस्ट लेखिएको छ । 

उपनिर्वाचन हुँदा उपधारा ८ बमोजिम भनिएको छ । उपधारा ८ मा प्रमुखले उपप्रमुखसँग राजिनामा दिएमा, पदावधि समाप्त भएमा वा मृत्यु भएमा प्रमुख पद रिक्त हुने व्यवस्था छ । 

 यसरी धरान उपमहानगर र मकालु गाँउपालीका प्रमुखहरुको मृत्युपछि  रिक्त भएको स्थानीय सरकारको निर्वाचन हुने अवस्था देखिएको छ । निर्वाचन गर्ने बिषय भने निर्वाचन आयोग हैन नेपाल सरकारले तय गर्नुपर्ने अनिमात्रै उपनिर्वाचन प्रकृया अगाडि बढ्ने अधिबक्ता निराजन ओझा बताउँछन । सरकारले निर्वाचत तोकेको २ देखी  ३ महिनामा उपनिर्वाचन हुनसक्ने  अधिबक्ता ओझाको भनाइ छ । 

सङ्घीय गणतन्त्र नेपालको संविधान सभाले बनाएको संविधान २०७२ मा मात्रै हैन स्थानीय निकाय प्रमुखको मृत्यु हुँदा उपनिर्वाचन हुने कुरा स्थानीय स्वायत्त शासन एने २०५५ मा गरिएको थियो । यद्यपि, त्यो व्यवस्था अनुसार कतैपनि उपनिर्वान नभएको संविधान निर्माणमा सक्रिय पूर्व सांसद रेवतिरमण भण्डारी बताउँछन् । 

हाल प्रदेश १ को कानुनी मस्यौदा सल्लाहकार समिति संयोजक समेत रहेका भण्डारी भन्छन, ‘अघिल्लो शासकीय स्वरूपमा उपनिर्वाचनको प्रस्ट व्यवस्था भए पनि प्रमुख पद रिक्त हुँदा निर्वाचन भएको थिएन । यो पटक मकालु गाउँपालिका र धरान उपमहानगरपालीकामा उपनिर्वाचन भएमा नयाँ रेकर्ड कायम हुनेछ ।’