यी पाँच प्राविधिक विषय, जो पूर्वमा मात्रै पढाइन्छ

इटहरी- प्रदेश-१ धेरै विद्यार्थी प्लस टु सकेर उच्च प्राविधिक शिक्षाका लागि राजधानी काठमाडौं जाने गर्छन् । तर, केही यस्ता प्राविधिक विषय छन्, जो प्रदेश-१ मा मात्र पढ्न पाइन्छ । 

नेपाल समयले त्यस्ता पाँच वटा प्राविधिक विषय र पढाइ हुने कलेजबारे खोजविन गरेको छ । 

(१) कृषि इन्जिनियरिङ

कृषि गणना २०६८ अनुसार नेपालको ७१ प्रतिशत जनसंख्या पूर्ण रूपमा कृषिमा निर्भर छ । तर, खाद्यान्न आयात बढ्दो क्रममा छ । अधिकांश युवा शक्तिको विदेश पलायन त्यसको एक मात्र कारण हो । 

खाद्य सुरक्षा प्रत्याभूति गर्ने एक मात्र विकल्प भनेको खेती प्रणालिमा आधुनिकीकरण र यान्त्रीकरण हो । र, त्यसमा आवश्यक जनशक्ति धरानस्थित पूर्वाञ्चल इन्जिनियरिङ कलेजले उत्पादन गर्छ । र, मुलुकभरमा यहाँ मात्र यो विषय पढाइ हुन्छ । 

उक्त कलेजमा ०५७ देखि कृषि इन्जिनियरिङको पढाइ भइरहेको छ । यो त्रिभुवन विश्वविद्यालयको आंगिक क्याम्पस हो । र, हालसम्म सात सय ६८ जना कृषि इन्जिनियर तयार पारिसकेको छ । 

उक्त विषयको प्रवेश परीक्षामा सहभागी हुन विज्ञान विषयमा प्लस टु उत्तीर्ण गर्दा कम्तिमा ५० प्रतिशत ल्याएको हुनुपर्छ । ४८ वटा कोटामध्ये १२ जनाले पूर्ण छात्रवृत्ति पाउँछन् । 

३६ जनाले भने चार वर्षे अध्ययनका क्रममा करिब तीन लाख रुपैयाँ तिर्नुपर्छ । तर, आठ वटै सेमेस्टर टप गरेमा सबै रकम फिर्ता पाउँछन् । 

अर्थात्, राम्रो गर्न सक्नेले बिनालगानी कृषि इन्जिनियरिङ पढ्न पाउँछ । प्लस टु मा गणित विषय लिएका तथा ओभरसियर तह उत्तीर्ण गरेकाहरूले पढ्न पाउँछन्, कृषि इन्जिनियरिङ । 

कलेजको कृषि इन्जिनियरिङ विभागका पूर्वप्रमुख यामकुमार राई भन्छन्, 'देशले अबका वर्षमा कृषिमा लगानी गर्न अर्बौंका योजना ल्याउँदैछ । त्यस्ता योजनामा कृषि इन्जिनियरले राम्रो काम पाउन सक्छन् ।'

कोर्ष : कृषि इन्जिनियरिङ

अवधि : चार वर्ष 

प्रवेश परीक्षाको योग्यता : प्लस टुमा गणित लिएर ५० प्रतिशत प्राप्तांक

कोटा : ४८ जना

लागत : १२ वटा नि:शुल्क छात्रवृत्ति, बाँकी ३६ जनाले ३/३ लाख

पढाइ हुने संस्था: पूर्वाञ्चल क्याम्पस, तीनकुने, धरान 

(२) पोषण विज्ञान

मानव शरीरलाई आवश्यक पौष्टिक तत्व तथा खाद्यान्नको क्यालोरीलगायत अध्ययन गरिने विज्ञानलाई बीएससी न्युट्रिसन भनिन्छ । धरानस्थित हात्तीसारस्थित केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पसमा मात्रै पढाइ हुन्छ, यो विषय । हालसम्म पहिलो ब्याच मात्रै उत्पादन भएको छ । 

सन् २०११ बाट पढाइ शुरु भएको यो विषयका पहिलो ब्याचका सबै विद्यार्थीले जागिर पाएको पोषण विज्ञानका विभागीय प्रमुख डम्बरबहादुर खड्का बताउँछन् । 

विज्ञान विषयमा प्लस टु गर्दा कम्तिमा दोस्रो श्रेणी ल्याउनेले प्रवेश परीक्षा दिन पाउँछन् । यो विषयको प्रवेश परिक्षा भदौ/असोजमा हुने गर्छ । 

कुल २४ कोटा छन् । तीमध्येका टप थ्री विद्यार्थीले छात्रवृत्ति पाउँछन् । पूर्ण शुल्कमा पढ्नेले भने चार वर्षभित्र तीन लाख ५० हजार रुपैयाँ बुझाउनुपर्छ । 

कोर्ष : बीएस्सी न्युट्रिसन

अवधि : चार वर्ष

प्रवेश परीक्षाको योग्यता : प्लस टुमा बायोलोजी लिएर ५० प्रतिशत प्राप्तांक

कोटा : २४ जना

लागत : तीन जनालाई नि:शुल्क छात्रवृत्ति, तीन जनालाई अर्धशुल्क र बाँकीलाई साढे तीन लाख

पढाइ हुने संस्था: केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पस, धरान

(३) खाद्य प्रविधि (बीटेक फुड)

सरकारीस्तरमा नेपालमै एक मात्र धरानस्थित केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पसमा खाद्य प्रविधी पढाइ हुन्छ । दुई दशकदेखि शुरु भएको हो, यसको पढाइ ।

हाल ११ वटा निजी कलेजमा पनि यो विषय पढाइ हुन्छ । पूर्व क्षेत्रमा मात्रै चार वटा निजी कलेजमा खाद्य प्रविधि पढाइ हुन्छ । 

केन्द्रीय प्रविधि क्यापसमा खाद्य प्रविधि अध्ययन गर्न प्लस टुमा जीवविज्ञान लिएर कम्तिमा दोस्रो श्रेणीमा उत्तीर्ण भएको हुनु पर्छ । 

२४ वटा कोटामा १६ जनाले प्रतिस्पर्धाबाट राम्रो प्राप्तांक ल्याएर नि:शुल्क पढ्न पाउँछन् । चार जनाको भने अर्धशुल्क लिने व्यवस्था छ, जसमा चार वर्षको एक लाख रुपैयाँ लाग्छ । 

बाँकी चार जनाका लागि सार्क कोटा छ, जसमा नेपालबाहेक सात वटा सार्क मुलुकका विद्यार्थीले तीन लाख रुपैयाँ तिरेर चार वर्षे कोर्स पूरा गर्न पाउँछन् । 

'दुग्ध उद्योग, बेकरी कारखाना, जडीबुटी प्रशोधनलगायत क्षेत्रमा आफैं उद्यमी बन्न पनि खाद्य प्रविधिको पढाइ सहायक हुन्छ,' सहायक प्राध्यापक वसन्तकुमार राई भन्छन्, 'जागिर खान र दिन दुवै पक्षमा यो अध्ययन सही र सान्दर्भिक छ ।'

कोर्स : खाद्य प्रविधि (बीटेक फुड)

अवधि : चार वर्ष

प्रवेश परीक्षा योग्यता : प्लस टुमा गणित लिएर ५० प्रतिशत प्राप्तांक

कोटा : २४ जना

लागत : १६ वटा नि:शुल्क छात्रवृत्ति, तीन जनाले एक लाख, सार्क मुलुकका चार जनालाई तीन लाख

पढाइ हुने संस्था : केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पस, धरान

(४) चिया विज्ञान (बीएस्सी टी साइन्स)

२०६९ सालदेखि झापा भद्रपुरको मेची बहुमुखी क्याम्पसमा यो विषय पढाइ भइरहेको छ । हालसम्म पहिलो ब्याच उत्पादन भएको छ । 

उक्त ब्याचका सबैले जागिर पाएको सहायक क्याम्पस प्रमुख लक्ष्मी निरौलाले बताए । पूर्वी नेपालका झापा, इलाम, पाँचथर, धनकुटा र तेह्रथुममा चियाको व्यावसायिक खेती हुन्छ । चिया बगानहरूको व्यवस्थापनमा उक्त विषयका विद्यार्थीले जागिर पाउँछन् । 

पहिलो ब्याचकी कुसुम भण्डारीले अन्तिम सेमेस्टर पढ्दापढ्दै राष्ट्रिय चिया तथा कफी विकास बोर्डमा लोकसेवा उत्तीर्ण गरेर जागिर पाइन् । जागिरको सिलसिलामा इलाममा रहेकी उनी भन्छिन्, 'आफैंले चिया र कफी उद्योग खोल्छु भन्नेलाई पनि यो पढाइ सहयोगी हुन्छ ।'

यस विषयमा ३२ जनाको कोटा छ । उत्कृष्ट अंक ल्याउनलेलाई पूर्ण छात्रवृत्तिको व्यवस्था छ । शुल्क तिरेर पढ्न चाहनेहरूले दुई लाख १० हजारमा चार वर्षे कोर्स लिन सक्छन् । 

स्नातक उत्तीर्णहरूले बोटानी विषयमा स्नातकोत्तर गर्न पाउँछन् । 
 
कोर्स : चिया विज्ञान (बीएस्सी टी साइन्स)

अवधि : चार वर्ष

प्रवेश परीक्षाको योग्यता : प्लस टुमा बायोलोजी लिएको

कोटा : ३२ जना

लागत : टपरहरूको नि:शुल्क र बाँकीको दुई लाख १० हजार

पढाइ हुने संस्था : मेची बहुमुखी क्याम्पस, भद्रपुर

(५) वागवानी विज्ञान (बीएस्सी हर्टिकल्चर एन्ड फ्लोरिकल्चर)

नेपालमा करोडभन्दा बढीको फूल तिहारमा मात्र आयात र खपत हुन्छ । जबकि, नेपालमै फूलखेती हुने प्रशस्त ठाउँ छन् । 

इलामको महेन्द्ररत्न बुहमुखी क्याम्पसमा तीन वर्षदेखि हर्टिकल्चर र फ्लोरिकल्चर विषय पढाइभइरहेको छ । 

कुल २९ जनाको कोटा छ । चार वर्षे अध्ययनका लागि तीन लाख ३२ हजार रुपैयाँ लाग्छ । प्रवेश परीक्षामा उच्च अंक ल्याउनेले नि:शुल्क पढ्न पाउँछन् । 

प्लस टुमा विज्ञान विषय अध्ययन गरेका विद्यार्थीले प्रवेश परीक्षामा सामेल हुन पाउँछन् । 

वागवानी विज्ञानका विभागीय प्रमुख मनोज बस्नेत भन्छन्, 'स्वरोजगार र रोगजारदाता हुन दुवै पक्षमा यो पढाइको ठूलो महत्व छ । अझ नेपालमा यसका दक्ष जनशक्ति नभएकाले अवसर बग्रेल्ती छन् ।'

कोर्स : वागवानी

अवधि : चार वर्ष

प्रवेश परीक्षाको योग्यता : प्लस टुमा बायोलोजीमा ५० प्रतिशत

कोटा : २९ जना 

लागत : चार वर्षका लागि तीन लाख ३२ हजार । टपरलाई नि:शुल्क ।

पढाइ हुने संस्था : महेन्द्ररत्न बहुमुखी क्याम्पस, इलाम