माइक्रो यात्रा : गन्तव्यमा पुग्नै गाह्रो

स्थानः रत्नपार्क । समयः साँझको ६ बजे । रत्नपार्क–बानियाँटार रुटको माइक्रो गुड्न ठिक्क परेको छ । १३ जनाको सिट क्षमता रहेको माइक्रोमा दोब्बर यात्रु खाँदिए बसेका छन् । सहचालक चिच्याउन छाडेका छैनन्– बानिँयाटार, बानियाँटार जाने यता, सिट खाली ! उकुसमुकुस यात्रु जाऊँ जाऊँ गुरुजी भन्दैछन् तर चालक सुनेको नसुन्यै छन् ।

उपत्यकामा चल्ने माइक्रोको बनावट नै यस्तो हुन्छ– सिधा भएर उभिन पनि नमिल्ने, बस्न पनि नमिल्ने । हलचल गर्नसमेत गाह्रो । दैनिक रुपमा सार्वजनिक सवारीसाधनमा यात्रा गर्नुपर्ने काठमाडौंबासीका लागि भीडमा ठेलमठेल गर्दै यात्रा गर्नु, माइक्रोमा ढाड कुप्रो बनाएर सास्ती खेप्नु, चालक–सहचालकसँग झगडा गर्नु सामान्यजस्तै भइसकेको छ ।

दैनिकजसो माइक्रोमा यात्रा गर्ने अनिल भन्छन्, ‘सार्वजनिक यातायातमा कोचिएर यात्रा गर्नुपर्ने हुन्छ, कसैलाई झुक्किएर छोइँदा पनि गालि खानुपर्छ ।’ यस्तो समस्या अनिलले मात्र भोगेका छैनन् । सार्वजनिक यातायातमा यात्रा गर्ने धेरैजसोले भोगेका छन् । सार्वजनिक यातायातमा यात्रा गर्ने हो भने धेरैथरीका मानिसका धेरैथरी समस्या सुनिन्छन् ।

दैनिक सार्वजनिक यातायातमा यात्रा गर्ने मिथिला शर्माको अनुभव पनि अनिलको जस्तै छ । ‘सार्वजनिक यातायातको अवस्था र मानिसको व्यवहार देख्दा चढ्नै मन लाग्दैन तर विकल्प नभएपछि के गर्नु ?’ शर्मा भन्छिन् ।

६५ वर्षिया रमा काप्रीलाई माइक्रोमा यात्रा निकै सकसपूर्ण हुन्छ । ‘बाटोमा बस कुर्दा कहिले त बस नै रोक्दैनन् । बूढाबूढीलाई सीटमा बसाउनुपर्छ भनेर भनेर गाडी नै रोक्न खोज्दैैनन्,’ रमाले दुखेसो पोखिन् । महिला, बालबालिका, वृद्धवृद्धा तथा बिरामीका लागि सार्वजनिक यातायात झनै कष्टकर छ ।

चढ्नै सकस

काठमाडौंका बस तथा माइक्रो स्टेशनहरुको अवस्था हेर्ने हो भने मान्छेको भीडले त्यहाँ कुनै मेला लागिरहेको भान हुन्छ । विषेशगरी कार्यालय जाने र फर्कने समयमा यात्रुको चाप थेगिनसक्नु हुन्छ । स्टेशनमा बस आइपुग्नासाथ यात्रुको ठेलमठेल सुरु हुन्छ । एकले अर्कोलाई धकेल्दै, कुल्चिँदै बसभित्र छिर्नुको विकल्प हुँदैन । बसभित्रको सास्ती त बेग्लै छँदैछ ।

स्टेशनमा हुने यात्रुको ठेलमठेल र अव्यवस्था हटाउन भन्दै महानगरीय ट्राफिक प्रहरी महाशाखाले दुई वर्ष अगाडि काठमाडौंका विभिन्न बस स्टपमा लाइन लागेर बस चढ्ने अभियान सुरु गरेको थियो । तर त्यो, अभियानले निरन्तरता पाउन सकेन । केही समय यात्रुहरु लाइन लागेको देखिए पनि फेरि स्थिति उस्तै हुन पुग्यो । लाइन सिस्टम प्रभावकारी नहुनुमा यात्रु नै जिम्मेवार भएको दाबी गर्छन् ट्राफिक महाशाखाका प्रवक्ता प्रहरी उपरीक्षक रविकुमार पौडेल । ‘यात्रु आफैं सभ्य बनेर लाइनमा बसेर बस चढ्नुपर्ने हो, तर त्यस्तो पाइँदैन,’ उनी भन्छन् ।

सरकारले सार्वजनिक यातायात सुधार्न भन्दै यस क्षेत्रमा रहेको सिन्डिकेट अन्त्य गरेको दाबी गरेको छ । सार्वजनिक यातायात सहज बन्दै गएको दाबी सरकारी अधिकारीहरु गर्छन् । तर, यात्रु भने त्यो अनुभूति गर्न नपाएको बताउँछन् ।

असुरक्षा

क्षमताभन्दा बढी कोचिएर यात्रा गर्दा असुरक्षा पनि उत्तिकै छ माइक्रोबसमा । सामान चोरी हुने, पाकेटमारी दुर््व्यवहार आदि यात्रुको नियति नै हो । सार्वजनिक सवारीमा हुने दुर्व्यवहार, असुरक्षा, चोरी जस्ता समस्या समाधानका लागि प्रहरीले सेफ्टी पिन अपरेसन पनि सञ्चालन गरेको छ । तर, त्यो पर्याप्त नभएको यात्रुहरु बताउँछन् ।

महानगरीय प्रहरी कार्यालय रानीपोखरीका प्रवक्ता श्यामलाल ज्ञवालीका अनुसार विषेशगरी रिङरोड क्षेत्रमा प्रहरीले सेफ्टी पिन अपरेसन सञ्चालन गर्दै आएको छ । प्रहरीले यस अभियानबाट केही सफलता हासिल गरेको बताए पनि यात्रुले पूर्णरुपमा सुरक्षित महसुस गर्न सकेका छैनन् । भित्रि रुटहरुमा त यो अभियान चलाइएकै छैन ।

ढिलो भए आधा बाटोसम्ममात्रै जान्छन्

काठमाडौंमा अबेर साँझ नहुँदै सार्वजनिक यातायात कम भइसक्छन् । चलेका थोरै सवारीसाधन पनि गन्तव्यसम्म नपुग्ने यात्रुहरुको गुनासो छ । सात बजेपछि चलेका प्रायःले गन्तव्यमा नपु¥याउने बताउँछिन् नागार्जुनकी संगीता बराम । संगीता भन्छिन्, ‘कहिले आधि बाटोमा पुगेपछि तेल सकियो, यहाँबाट जाँदैन भन्छन् त कहिले रात परिसक्यो हामी पनि घर जानुपर्छ भन्छन् । हामी यात्रु भने ‘धन्न यहाँसम्म आइपुगियो’ भन्नुको विकल्प रहँदैन ।’ साँझ परेपछि विद्यार्थी कार्डको पनि छुट नपाइने यात्रुहरु गुनासो गर्छन् ।

घिनलाग्दा सिट

काठमाडौंमा चल्ने सार्वजनिक यातायातको अर्को समस्या हो– गाडीका सीट । धेरैजसो बस तथा माइक्रोका सिट बस्न लायक देखिँदैनन् । कतै भाँचिएका त कतै च्यातिएका । सिटमा हालेको कभर पनि मैलो र च्यातिएको । कतिपय यात्रु नाक खुम्च्याउँदै बस्छन् त कतिपय ‘यस्तै त हो नि सार्वजनिक यातायात’ भन्दै चित्त बुझाउँछन् ।

सरुवा रोगको जोखिम

सार्वजनिक यातायातमा यात्रा गर्ने यात्रुलाई सरुवा रोगको जोखिम बढी हुने चिकित्सकहरु बताउँछन् । विषेशगरी जाडोको समयमा श्वासप्रश्वासबाट सर्ने रोगको जोखिम बढी हुन्छ । सरुवा रोग विशेषज्ञ डा. शेरबहादुर पुन भन्छन्, ‘सार्वजनिक यातायातमा सबैखाले यात्रु चढ्छन् । कतिपय सरुवा रोगी हुन सक्छन् । त्यसैले सार्वजनिक यातायातमा यात्रा गर्दा स्वास्थ्यको बढी ख्याल गर्नुपर्छ ।’ यात्रा गर्दा मास्क लगाउने, धेरै टाँसिएर नबस्ने तथा हातमा पञ्जा लगाउने गर्दा जोखिम कम हुने पुनको भनाइ छ ।

गुनासो गर्नुस्ः ट्राफिक

सार्वजनिक यातायातमा थुप्रै समस्या छन् । सास्ती भोग्न अभ्यस्त भइसकेका छन् यात्रु । गुनासो लिएर सम्बन्धित निकायमा कमैमात्र पुग्छन् । धेरैजसोलाई त गुनासो गरेर समस्या समाधान हुन्छ भन्ने पनि लाग्दैन ।

महानगरीय ट्राफिक महाशाखाको भनाइलाई आधार मान्ने हो भने पनि सार्वजनिक यातायातका समस्या लिएर आउने यात्रुको संख्या धेरै हुँदैन । महानगरीय ट्राफिक महाशाखाका प्रवक्ता रविकुमार पौडेल यात्रुले भोग्नुपर्ने समस्या समाधान गर्न प्रहरी तयार रहेको भन्दै जस्तोसुकै समस्याबारे पनि ट्राफिक प्रहरीलाई खबर गर्न आग्रह गर्छन् ।

‘आफूले पाउनुपर्ने सुविधा नपाए वा यात्रुका अधिकार हनन् भए नेपाल प्रहरीको फोन नम्बर १००, ट्राफिकको नम्बर १०३ मा फोन गरेर गुनासो गर्नुहोस् । बाटोमा खटिएका प्रहरीलाई पनि भन्न सक्नुहुन्छ,’ पौडेल भन्छन् ।